Czemu jesienią tak mocno odczuwam zmęczenie? Takie pytanie zadają sobie we wrześniu i październiku setki pracowników, którzy obserwują u siebie mniejszy poziom energii, spadek motywacji do pracy, większą senność i ogólne zniechęcenie.
Odpowiedź na to pytanie nie jest tak prosta, jakby mogło się wydawać i zdecydowanie nie chodzi tylko o mniejszą ilość słońca w ciągu dnia.
Zmęczenie, a pory roku Tak naprawdę naukowcom nie udało się wykazać, że zjawisko przesilenia jesiennego, które objawia się gorszym stanem psychofizycznym, jest ogólnie występującym faktem . Badania przeprowadzone na grupie prawie 6000 ochotników z Holandii(1) wykazały wprawdzie duży związek nastroju z porą roku, ale chodziło o wiosnę, która wyraźnie dodaje energii i poprawia samopoczucie.
W przypadku jesieni zaobserwowano najwyższy współczynnik negatywnych stanów emocjonalnych spośród wszystkich pór roku, ale różnice pomiędzy latem a jesienią były marginalne. Znaleziono te bardziej znaczące, ale dotyczyły one jedynie osób o wysokim poziomie neurotyzmu, czyli takich, które z założenia są już nieco bardziej wrażliwe emocjonalnie.
Jednocześnie wiemy, że zmniejszona ilość dziennego światła w okresie jesienno – zimowym sprzyja zaburzeniom rytmu serca(2), a wiele osób faktycznie skarży się na objawy chronicznego zmęczenia, które dopada ich już pod koniec września. Czy zatem sobie to wymyślają?
Niekoniecznie! To bowiem, czy dopadnie nas jesienne przemęczenie, zależy m.in. od:
- płci (zaburzenia nastroju związane z porami roku częściej dotykają kobiet niż mężczyzn),
- poziomu aktywności fizycznej,
- dostępu do światła dziennego w ciągu dnia (zwłaszcza porankiem),
- ilości czasu spędzanego na zewnątrz,
- codziennej diety,
- zestawu genów (udowowniono, że mieszkańcy Islandii wykazują wyjątkowo niską skłonność do zaburzeń nastroju wywołanych zmiennością sezonową (Magnusson, 2000).
Przesilenie jesienne – kiedy i dlaczego? Osoby należące do grupki szczęśliwców niewrażliwych na zmiany pór roku mogą odetchnąć z ulgą. Pozostali, od końca września, do końca listopada mogą zacząć czuć się gorzej. Analizy statystyczne wykazują, że osób, które rzeczywiście odczuwają na tyle silne objawy jesiennego przesilenia, że można mówić o zaburzeniach nastroju typu SAD (Seasonal affective disorder) jest około 6 proc.(3)
Co jest jednak dość ciekawe, znacznie więcej osób jest przekonanych o tym, że jesień (i zima) wpływają na nich negatywnie. Z analiz przeprowadzonych w UK wynika, że 35 proc. osób uważa, że cierpi na SAD, a 30 proc. że zimniejsze i krótsze miesiące w roku rujnują ich produktywność.
Objawy jesiennego zmęczenia psychicznego i fizycznego pracownika Najczęstsze objawy jesiennego przesilenia to:
· Na poziomie emocjonalnym:
- zniechęcenie,
- niepokój,
- obniżenie nastroju,
- utrata zainteresowania dotychczasowym hobby.
· Na poziomie somatycznym (fizycznym):
- szybsza męczliwość fizyczna,
- niższy poziom energetyczny,
- problemy z zasypianiem (jesienna bezsenność) lub nadmierna senność w ciągu dnia i kłopoty ze wstawaniem,
- obniżone libido,
- obniżenie zdolności koncentracji,
· Na poziomie osobistym:
- obniżona samoocena,
- negatywizm,
- poczucie beznadziei,
- nadmierna wrażliwość na krytykę,
- niechęć do pracy i brak motywacji.
Warto pamiętać, że takie objawy to nie zawsze kwestia jesiennego spleenu. Brak motywacji do pracy może być również objawem tzw. post-holiday blues, czyli smutku wywołanego tym, że już wróciliśmy z wakacji i na następny długi urlop musimy czekać cały rok. Okres powakacyjny sprzyja też rozważaniom na temat kariery zawodowej (wiele osób dochodzi do wniosku, że obecna praca ich nie satysfakcjonuje).
Wpływ przesilenia jesiennego na efektywność pracy U tych osób, u których występuje zależność między porami roku, a samopoczuciem, przemęczenie jesienne będzie bardzo mocno oddziaływać na produktywność.
Straty związane z przesileniem jesiennym można liczyć w setkach tysięcy. Serwis workforce.com w 2018 roku obliczył, że kosztują one pracodawców w USA aż 51 mld$! W Polsce ta kwota będzie znacznie niższa, ale również znacząca, jeśli weźmiemy pod uwagę to, że jesienią i zimą 59 proc. pracowników odczuwa spadek motywacji, a co trzeci zwiększony niepokój. 60 proc. ma problem, by wstać rano z łóżka.(4)
Na szczęście jest kilka sposobów na to, by poradzić sobie z jesiennym przesileniem. Podstawa do ruch, światło i dobre odżywianie!
Przypisy: 1 - Seasonality of mood and affect in a large general population sample, Wim H. Winthorst ,Elisabeth H. Bos,Annelieke M. Roest,Peter de Jonge, 09.2020 r. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0239033
2 - The influence of Light on Circarhythms in Humans – Rikard Kuller, Environmental Psychology Unit, School of Architecture, Lund Institute of Technology, Sweden.
3 - Seasonal affective disorder. Is there light at the end of the tunnel?, Sanassi, Lorraine A. PA-C, MHSJournal of the American Academy of Physician Assistants: February 2014 - Volume 27 - Issue 2 - p 18-22 doi: 10.1097/01.JAA.0000442698.03223.f3
4 - annualleave.com/seasonal-affective-disorder-employee-winter-blues/
.jpg)
