Motywacja to (wg. Wikipedii) stan gotowości do podjęcia określonego działania. Jest wzbudzany potrzebą, wynikającą z procesów psychicznych i fizjologicznych. Na przykład, kiedy jesteśmy głodni, odczuwamy motywację do poszukiwania pożywienia. Kiedy jesteśmy zmęczeni, naszą główną motywacją jest odpoczynek lub sen. Czy zatem motywacja do pracy jest czymś naturalnym? Czy można mówić o wewnętrznej lub wrodzonej potrzebie pracy?
Spór o to, czy człowiek potrzebuje pracy nie, jako środka do celu, ale czy ma wewnętrzną potrzebę działania wytwórczego, istnieje od wielu lat i jest mocno zakorzeniony w religii. Zgodnie z wizją chrześcijańską, praca jest „klątwą Adama i Ewy”. Karą za grzechy. W raju nie trzeba było przecież pracować. To wygnanie z niego sprowadziło na ludzkość konieczność pracy. W tej tradycji brak motywacji do pracy jest czymś naturalnym – każdy dąży przecież do unikania kary.
Nieco bardziej przyjemną wizję pracy przyniosła tradycja protestancka i purytanizm. Praca przestała być karą a stała się nagrodą, błogosławieństwem od Boga. Jeśli ktoś żył dobrze, zgodnie z zasadami religii, Bóg nagradzał go dobrą pracą (taką, która sprawiała mu satysfakcję). Brak motywacji do pracy oznaczał bycie nie dość bogobojnym obywatelem, który takiej nagrody od swojego stwórcy nie otrzymał (1).
Obie te tradycje bardzo mocno wpłynęły na to, jak postrzegana jest praca i motywacja do niej w krajach Europy (protestantyzm vs. katolicyzm) i USA (tradycja purytańska). I mimo tego, iż teraz nie uczy się już dzieci, że praca to kara bądź nagroda, to reminiscencje takiego postrzegania świata trwają do dziś. W Polsce prawdopodobnie większa część osób uzna pracę za coś, co „musimy robić” niż za coś, co „chcemy robić”.
Brak motywacji do pracy a demotywacja Czym jest brak motywacji do pracy? W skrócie można powiedzieć, że jest to sytuacja, w której pracownikowi po prostu nie chce się pracować. Sytuacja jest jednak nieco bardziej złożona. Niechęć do pracy może być:
· Incydentalna – trwająca przez krótki okres, wyjątkowo. Związana jest najczęściej ze zmęczeniem pracownika, przejściowymi trudnościami w życiu prywatnym, które kierują jego uwagę na inne obszary. Często jest też związana z określonym zadaniem - trudnym lub nudnym, które trzeba zrobić. Kiedy zadanie zostanie wykonane, niechęć znika.
· Stała – utrwalona, trwająca bez przerwy. W tej sytuacji najczęściej mamy do czynienia nie z brakiem motywacji do pracy, a z demotywacją.
44 proc. pracowników odczuwa spadki motywacji w pracy związane ze stresem(2). W literaturze przedmiotu naukowcy wskazują, że demotywacja nie jest jednoznacznym procesem odwrotnym do motywacji. Z demotywacją spotykamy się wtedy, kiedy pracownik mimo początkowej motywacji do pracy, napotyka stale na różnego rodzaju przeszkody, które utrudniają mu wykonywanie działań. Jeśli taka sytuacja trwa, pracownik traci zapał i energię do pracy, staje się zniechęcony, apatyczny.
Pracownik bez motywacji do pracy – kim jest? W Polsce mamy prawie pół miliona osób długotrwale bezrobotnych (3) (pozostających bez pracy przez przynajmniej 12 miesięcy). Stanowią 3,2 proc. osób aktywnych zawodowo. Nie wiadomo czy faktycznie wszyscy nie pracują (część może pracować „na czarno”), ale zdecydowanie istnieje jakaś grupa osób, która nie ma żadnej motywacji do wykonywania jakiejkolwiek pracy.
Wśród pracowników również zdarzają się osoby bez motywacji. To te, którym się nie chce i nigdy nie chciało. Te osoby należy diagnozować na etapie rekrutacji i unikać ich zatrudniania. Zatrudnienie osoby, która nie jest zmotywowana do pracy, nie przyniesie rezultatów, bo bardzo trudno takie osoby zaktywizować.
Drugim problemem pracodawcy są pracownicy zdemotywowani. To ci, którzy podczas rozmowy kwalifikacyjnej wypadli świetnie, ale po kilku tygodniach, miesiącach czy latach ich zapał osłabł i pojawiła się demotywacja. Potencjał tych osób nie jest wykorzystywany. Mogliby wnieść więcej, ale przez to, że są zdemotywowani dają z siebie minimum.
Ilu jest niezmotywowanych pracowników? Niestety bardzo wielu! Statystyki są wręcz alarmujące!
W USA tylko 33 proc. pracowników czuje się zmotywowanych do pracy. W Europie – zaledwie 10 proc. W Wielkiej Brytanii 8 proc. Z analizy przeprowadzonej przez firmę Kincentric (dawniej AON) wynika, że w każdej firmie pojawiają się tzw. pracownicy – więźniowie. To osoby pozostające w organizacji mimo braku motywacji do pracy w tej firmie. Wśród osób pracujących mniej niż sześć miesięcy takich osób jest średnio 6,7 proc. Wśród osób ze stażem od dwóch do pięciu lat już 7,7 proc., a u osób, które u jednego pracodawcy przepracowały ponad 11 lat, aż 11 proc.(4)
Ile firmy tracą na braku motywacji do pracy? Z perspektywy pracodawcy motywacja do pracy jest kluczowa. Wpływa ona bezpośrednio na efektywność pracy, a to z kolei na osiąganie przez przedsiębiorstwo lepszych wyników finansowych(5).
Zmotywowany pracownik pracuje 20 proc. efektywniej niż niezmotywowany(6), osiąga też o 17 proc. wyższą produktywność. Braki w motywacji pracowników kosztują firmę konkretne pieniądze. Według danych Gallupa, w USA to kwota rzędu 550 mld dolarów.
Statystyki na temat motywacji pracowników podkreślają to, ile firma zyskuje, jeśli pracownikom się chce:
W firmach, w których motywacja do pracy jest wyższa, absenteizm jest zredukowany o 41 proc. Chodzi tu jednakowo o nieobecności fizycznie w pracy, ale również o mentalny absenteizm, czyli sytuację, w której pracownik wprawdzie w pracy jest, ale nie jest na niej skupiony. Dodatkowo, w takich firmach, notuje się 27 proc. wyższy zysk, a klienci są o 50 proc. bardziej lojalni. Motywacja do pracy wpływa pozytywnie na retencję pracowników . Zmotywowani pracownicy są o 87 proc. mniej skłonni do rezygnacji z pracy. Analogicznie, dodatkowe, ukryte koszty demotywacji pracowników to również:
gorsza jakość współpracy z innymi pracownikami, obniżanie motywacji innych (narzekający pracownik ma destrukcyjny wpływ na morale całej załogi), więcej wypadków w pracy, bo zniechęcenie i znudzenie obniżają koncentrację. Cykliczne badanie poziomu zaangażowania pracowników ma sens, bo stanowi swego rodzaju drogowskaz w projektowaniu działań i procesów zmierzających do budowania i wzmacniania ich motywacji.
Przypisy:
1 - psychologytoday.com/us/blog/the-pathways-experience/201508/why-we-need-work
2 - teamstage.io/motivation-statistics/
3 - 459,6 tys. – Bezrobocie rejestrowane I kwartał 2021 r. dane GUS.
4 - aon.com/poland/hr/centrum_dla_mediow/informacje_prasowe/2017/informacja_prasowa_2017_prisoners.jsp
5 - Teresa Kupczyk - „Stan zmotywowania pracowników na podstawie funkcjonujących w przedsiębiorstwach systemów motywacyjnych i oceny miejsca pracy”. DOI: 10.18276/sip.2018.51/2-17
6 - teamstage.io/motivation-statistics/
